Άρθρο του Ράλλη Γκέκα

Όπως είναι γνωστό, η αναπτυξιακή πολιτική 2020 της ΕΕ στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Σε προηγούμενο σημείωμα, (Τι προβλέπει για τους δήμους το Ειδικό Σχέδιο Δράσης «Βιώσιμες Πόλεις – Μαθιός Καρλαύτης», https://localit.gr/site/archives/85748 ), είχαμε ασχοληθεί με την πρόταση που ετοιμάζει το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τις βιώσιμες πόλεις.

Σήμερα θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την έννοια των έξυπνων πόλεων (smart cities), έτσι όπως σχεδιάζονται στα διάφορα Επιχειρησιακά Προγράμματα και Κοινοτικές Πρωτοβουλίες, να παρουσιάσουμε ορισμένες καλές πρακτικές από την Ελλάδα και το εξωτερικό και να δείξουμε με ποιο τρόπο πρέπει να προετοιμαστούν οι δήμοι εν αναμονή των προσκλήσεων αυτών.

Η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας για «Έξυπνες Πόλεις και Κοινότητες» είναι μια πρωτοβουλία, που ανέλαβε ήδη από το 2012 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο την κοινή αξιοποίηση πόρων για την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας στις πόλεις. Οι συμπράξεις είναι μεταξύ βιομηχανίας – επιχειρήσεων, τοπικών αρχών και κοινωνίας και επικεντρώνουν στη βιώσιμη ανάπτυξη, τη βιώσιμη αστική κινητικότητα, τις βιώσιμες γειτονιές, το βιώσιμο δομημένο περιβάλλον, τις τεχνολογίες για υποδομές ενέργειας, μεταφορών, πληροφοριών και επικοινωνίας.

Οι “Έξυπνες πόλεις” είναι ένας νέος τρόπος αστικής διακυβέρνησης και διαχείρισης, στον οποίον, οι ψηφιακές τεχνολογίες θα παίζουν βαρύνοντα ρόλο στη βελτίωση των σχέσεων και των ροών σε μία δεδομένη περιοχή. Αποτελεί παράλληλα μία πρωτοβουλία που διατρέχει όλη τη νέα προγραμματική περίοδο, καθώς, βρίσκουμε σχετικές δράσεις τόσο σε κοινοτικές πρωτοβουλίες, όσο και στο ΕΣΠΑ. Έτσι δικαιολογείται και ο υπότιτλος του άρθρου. Με έναν «έξυπνο» και ευέλικτο σχεδιασμό θα μπορούσε, ο δήμος, να έχει έτοιμες προτάσεις για διαφορετικές προσκλήσεις.

Έχουμε ήδη ασχοληθεί με την προκήρυξη των έξυπνων πόλεων στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας Horizon, (Τι ενδιαφέρει τους δήμους σε σχέση με το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα – Πλαίσιο «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» για την Έρευνα και την Καινοτομία 2014 – 2020, https://localit.gr/site/archives/80477 https://localit.gr/site/archives/80477 . Υπενθυμίζεται ότι κύριος στόχος της πρόσκλησης ήταν η ανάδειξη και ανάπτυξη ισόρροπων και ολοκληρωμένων λύσεων στις δράσεις για την ενέργεια, τις μεταφορές και τις ΤΠΕ (Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας), μέσω συμπράξεων μεταξύ δήμων και βιομηχανιών». Δράσεις που θα αποτελέσουν «έργα – φάρους» και θα αποβλέπουν στις λύσεις των «Έξυπνων πόλεων και κοινοτήτων». Η προκήρυξη αυτή έληξε τον Μάιο του 2015. Το Horizon όμως προκηρύσσει περιοδικά τις πρωτοβουλίες του και κατά συνέπεια, αναμένεται μέσα στο 2016 να προκηρυχθεί κάτι ανάλογο.

Στο ΕΣΠΑ η πολιτική των έξυπνων πόλεων δεν εμφανίζεται μόνο στο Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» αλλά διατρέχει και τα ΠΕΠ.

Στο Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» έχει σχεδιαστεί η Δράση 10 «Πολεοδομικός και Αστικός Σχεδιασμός για την ανάπτυξη βιώσιμων και «έξυπνων Πόλεων» (Smart Cities). Στη δράση αυτή μεταξύ άλλων αναφέρεται:

«Προετοιμασία δράσεων πιλοτικού χαρακτήρα για την ανάπτυξη βιώσιμων και «έξυπνων Πόλεων» (Smart Cities) στο πλαίσιο στην υλοποίηση της Κοινοτικής πολιτικής για το Αστικό Περιβάλλον και για τις Πράσινες-Έξυπνες Πόλεις, καθώς και της αντίστοιχης πολιτικής του ΟΗΕ (UN Habitat) και της Ένωσης για τη Μεσόγειο (Ευρω-Μεσογειακή Συνεργασία της EE) για βιώσιμες πόλεις του μέλλοντος με καινοτόμες λειτουργίες πού μειώνουν τις εκπομπές CO2, εξοικονομούν ενέργεια, οργανώνουν πιο αποτελεσματικά και βιώσιμα τις μεταφορές, τις επικοινωνίες κλπ».

Επίσης, παρακάτω αναφέρεται η «εφαρμογή πολεοδομικού και αστικού σχεδιασμού για την ανάπτυξη βιώσιμων και «έξυπνων Πόλεων» (Smart Cities)».

Οι δύο αυτές χαρακτηριστικές επισημάνσεις από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» αναφέρονται για να τονίσουν τη σημασία της πολιτικής των έξυπνων πόλεων στο νέο ΕΣΠΑ.

Την ίδια σημαίνουσα θέση έχει η πολιτική των έξυπνων πόλεων και στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ). Ας πάρουμε για παράδειγμα το ΠΕΠ Αττικής.

Στο πλαίσιο της ΠΣΕΕ (Περιφερειακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης) του ΠΕΠ Αττικής, αναπτύσσονται και εφαρμόζονται πιλοτικές εφαρμογές περιβαλλοντικής και ενεργειακής διαχείρισης των αστικών λειτουργιών, έξυπνα συστήματα μετακίνησης, διαβίωσης και τοπικής διοίκησης στην πόλη (Smart Living, Smart Mobile Apps, Smart Local Government, Smart Building, Smart Energy, Smart & Eco Mobility κ.λπ.), διαχείριση ροών επισκεπτών κ.λπ. Περιλαμβάνονται επίσης, ήπιες μορφές επιχειρηματικότητας με τη μορφή «smart city logistics», οι οποίες συνδέονται με τη χρήση κοινών στόλων διανομής προϊόντων με τη χρήση πράσινων τεχνολογιών.

Καθώς η ενίσχυση των ευρυζωνικών υπηρεσιών και των υποδομών δικτύων υψηλών ταχυτήτων και η ανάγκη στήριξης των αναδυόμενων τεχνολογιών και δικτύων στον χώρο της ψηφιακής οικονομίας εντάσσονται στο πεδίο επιλεξιμότητας των τομεακών ΕΠ, το ΠΕΠ Αττικής επικεντρώνεται στην ανάγκη στήριξης της ανάπτυξης και ενσωμάτωσης ΤΠΕ στους τομείς που αναδεικνύονται από την ΠΣΕΕ, καθώς και στις τεχνολογίες που συμβάλλουν στην αστική αναζωογόνηση, στην ποιότητα ζωής και στη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής στις πόλεις (smart-cities, e-inclusion, social networks). Επιπλέον, η ενίσχυση της ψηφιακής επιχειρηματικότητας και η αύξηση του αριθμού των ΜΜΕ που αναπτύσσουν δραστηριότητες ηλεκτρονικού εμπορίου, αποτελεί βασική ανάγκη της περιφερειακής οικονομίας στον τομέα των ΤΠΕ.

Παράλληλα, στο πλαίσιο του Θεματικού στόχου 2 (ΘΣ 2), επιδιώκεται η στήριξη της ανάπτυξης και ενσωμάτωσης ΤΠΕ στους τομείς που αναδεικνύονται από την ΠΣΕΕ (τουρισμός, πολιτισμός, εμπόριο, ενέργεια, αστικές μεταφορές. έξυπνες εφαρμογές κ.λπ.), στην ποιότητα ζωής και στη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής στις πόλεις (smart-cities, e-inclusion, social networks). Επιδιώκεται, επίσης, η ενίσχυση των ΜΜΕ για την ενσωμάτωση και χρήση ΤΠΕ στην ανάπτυξη και προώθηση του ηλεκτρονικού εμπορίου.

Επομένως, η προετοιμασία των δήμων για πολιτικές έξυπνων πόλεων δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά, με την κατάλληλη ευελιξία, θα μπορούσε να προσαρμοστεί εύκολα σε διαφορετικές προσκλήσεις και με τον τρόπο αυτό να πετύχει οικονομίες κλίμακας και κυρίως να ελαχιστοποιήσει κινδύνους ή καλύτερα να πολλαπλασιάσει πιθανότητες επιτυχίας.

Γιατί όμως ένας δήμος να ασχοληθεί με αυτή την πολιτική;

Μήπως η πολιτική των έξυπνων πόλεων αφορά αποκλειστικά σε μητροπολιτικές περιοχές;

Υπάρχει στην Ελλάδα σχετική εμπειρία;

Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα παρουσιάζοντας το παράδειγμα του Άμστερνταμ και ορισμένες πολιτικές προς την κατεύθυνση της έξυπνης διαχείρισης, που εφαρμόζουν ελληνικοί δήμοι.

Άμστερνταμ Smart Πόλη:

η δημιουργία των νέων εταιρικών σχέσεων για μια έξυπνη πόλη[1]

Η τοπική εφαρμογή τεχνολογιών που επιτρέπουν την καλύτερη διαχείριση και τη συλλογή δεδομένων, σε ένα βελτιωμένο συμμετοχικό σύστημα, θεωρείται μια μεγάλη «αγορά», που είναι σε θέση να συμβιβάσει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και των εταιρειών, την προστασία του περιβάλλοντος και την οικονομική ανάπτυξη.

Ο στόχος της πλατφόρμας Άμστερνταμ Smart City είναι να φέρει σε επαφή τους ενδιαφερόμενους φορείς αστικής διακυβέρνησης (ιδιωτικές επιχειρήσεις, δημόσιους οργανισμούς, ερευνητικά κέντρα και κατοίκους), έτσι ώστε να ευνοείται η δημιουργία νέων εταιρικών σχέσεων και η εφαρμογή καινοτόμων σχεδίων, που καθιστούν το Άμστερνταμ μια έξυπνη πόλη με βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

Για πολλά χρόνια, η πόλη του Άμστερνταμ έχει αναγνωριστεί ως ένας σημαντικός παίκτης στην καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και την εφαρμογή καινοτόμων σχεδίων υπέρ της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Η “Amsterdam Smart City” πλατφόρμα συνάδει με αυτό το πνεύμα. Ξεκίνησε το 2009 από το «Άμστερνταμ Οικονομικό Συμβούλιο» και την επιχείρηση ηλεκτρισμού Liander, σε στενή συνεργασία με το δήμο. Η πρωτοβουλία αποσκοπούσε στην υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων στη μητροπολιτική περιοχή του Άμστερνταμ, με στόχο τη δημιουργία νέων συμπράξεων μεταξύ ιδιωτικών επιχειρήσεων, δημόσιων οργανισμών, ερευνητικών κέντρων, και κατοίκων. Με άλλα λόγια, η Άμστερνταμ Smart City είναι μια πλατφόρμα συνεργασίας που επιδιώκει να συνδέσει όλους τους «παίκτες» της αστικής ανάπτυξης, προκειμένου να εγκαθιδρύσουν τη μητροπολιτική περιοχή του Άμστερνταμ ως «Έξυπνη πόλη». Λειτουργώντας ως θερμοκοιτίδα έργου, η πλατφόρμα επιτρέπει ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών. Η πόλη έχει σχεδιαστεί για να είναι ένα εργαστήριο καινοτομίας, όπου οι νέες χρηματοδοτικές μέθοδοι, οι τεχνολογίες, και οι συνεταιριστικές δράσεις θα συμβάλουν στην εφαρμογή μιας πιο αποτελεσματικής αστικής περιοχής, καθώς και σε μια μεγάλη αλλαγή νοοτροπίας.

Συνεργασία μεταξύ των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων, που είναι απαραίτητη για να τρέξει η πρωτοβουλία

Ένα από τους κύριους παράγοντες επιτυχίας της Άμστερνταμ Smart City είναι η πολιτική υποστήριξη από την πόλη του Άμστερνταμ και η σύνδεσή της με μεγάλες ιδιωτικές εταιρείες. Οι ενώσεις αυτές ήταν καθοριστικές για την περαιτέρω προσέλκυση εταίρων, την κινητοποίηση κεφαλαίων, και την έναρξη της εφαρμογής των έργων.

Η πρώτη φάση του έργου (2009 – 2011), με προϋπολογισμό 4.000.000€, χρηματοδοτήθηκε κατά 20% από δημόσιους πόρους και το δήμο, κατά 40% από τον ιδιωτικό τομέα και 40% από ευρωπαϊκά κονδύλια (ΕΤΠΑ). Σε πιο μακροπρόθεσμη βάση, ο δήμος επιδιώκει να αναπτύξει ιδιωτικές γραμμές χρηματοδότησης, να απομακρυνθεί δηλαδή από ένα μοντέλο που βασίζεται στις δημόσιες επιχορηγήσεις, συνεχίζοντας παράλληλα ως εγγυητής του δημόσιου συμφέροντος της περιοχής. Παρ ‘όλα αυτά, κάθε έργο έχει το δικό του ιδιαίτερο σύστημα χρηματοδότησης, το οποίο ποικίλλει ανάλογα με τους εταίρους που συμμετέχουν και τις ιδιαίτερες επενδυτικές ανάγκες. Τα περισσότερα από τα μεγαλύτερα έργα χρηματοδοτούνται μέσω δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), ενώ ορισμένα έργα, που απαιτούν λιγότερο αρχικό κεφάλαιο, χρηματοδοτούνταν άμεσα από τις ΜΜΕ.

Μία επιτυχημένη πρωτοβουλία

Το Άμστερνταμ Έξυπνη Πόλη, φαίνεται να έχει καταφέρει να καταστεί ένας χώρος για συνάντηση και συνεργασία, και μια πηγή έμπνευσης για την αστική ανάπτυξη. Η πλατφόρμα έχει επίσης συμβάλει στην ενίσχυση της φήμης και της επιρροής της πόλης, ως κέντρο τεχνικής καινοτομίας που επιτρέπει την αειφόρο ανάπτυξη και ως εκ τούτου προσελκύει νέους επενδυτές. Τέλος, η πλατφόρμα παρέχει ιδιαίτερα κατάλληλη κλίμακα για πειραματισμό, καθιστώντας δυνατό τον εντοπισμό νέων πρακτικών και ελπιδοφόρων πρωτοβουλιών, που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε μεγαλύτερη κλίμακα ή σε άλλα πλαίσια.

Στα 3 πρώτα χρόνια λειτουργίας της η πλατφόρμα «έτρεξε» 43 έργα και δημιούργησε 800 θέσεις εργασίας, ενώ το 2012 συμμετείχαν στην πλατφόρμα 71 εταίροι.

Προβλήματα – Προκλήσεις

Παρ ‘όλα αυτά, η πλατφόρμα έχει μερικές μεγάλες προκλήσεις να αντιμετωπίσει, ιδίως όσον αφορά στο σύστημα διακυβέρνησης και την ανάγκη να συμπεριληφθούν ορισμένα μέρη, όπως οι πολίτες και οι ΜΜΕ, τα οποία απουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό από τη λήψη αποφάσεων και την εφαρμογή του σχεδίου. Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να μπορούν οι χρήστες και οι μικρές επιχειρήσεις να γίνουν πραγματικοί ενδιαφερόμενοι για τη βιώσιμη και έξυπνη πόλη, πάνω και πέρα από την ιδιότητά τους ως καταναλωτές αστικών υπηρεσιών. Τέλος, η χρηματοδότηση των πολυάριθμων αστικών υποδομών από ιδιώτες επενδυτές έχει επαναφέρει τη συζήτηση, σχετικά με το ότι η αυξανόμενη θέση τους στην πόλη, θέτει υπό αμφισβήτηση την υπάρχουσα σχέση μεταξύ της κερδοφορίας και του δημόσιου συμφέροντος.

Καλές πρακτικές Ελληνικών δήμων [2].

Πολλοί ελληνικοί δήμοι έχουν αναλάβει ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες στο επίπεδο εφαρμογής έξυπνων λύσεων με τη χρήση ΤΠΕ. Παρακάτω παρουσιάζονται τρεις ενδεικτικές περιπτώσεις.

Η περίπτωση του e-Ηρ@κλειο

Η δημοτική πύλη του Ηρακλείου Κρήτης (http://www.heraklion.gr/ ) και ειδικότερα το e-Ηρ@κλειο παρέχει στους πολίτες 163 υπηρεσίες πρώτου επιπέδου, 163 δευτέρου επιπέδου, 29 τρίτου επιπέδου, καθώς και 1 υπηρεσία τετάρτου επιπέδου (ηλεκτρονικές πληρωμές). Επιπρόσθετα, η πύλη αυτή παρέχει σε επιχειρήσεις, 27 υπηρεσίες πρώτου επιπέδου, 27 δευτέρου επιπέδου, 1 υπηρεσία τρίτου επιπέδου καθώς και 1 υπηρεσία τετάρτου επιπέδου59.

Αξίζει να σημειωθεί επίσης, ότι ο Δήμος Ηρακλείου κατάφερε να συμπεριληφθεί από τον οργανισμό Intelligent Community Forum, που εδρεύει στην Νέα Υόρκη και μελετά την επίδραση των νέων τεχνολογιών στην οικονομική και κοινωνική ζωή, στον ετήσιο κατάλογό του για τις 21 πιο «έξυπνες» πόλεις του κόσμου για το 2012, το 2013 και το 2014.

Οι κυριότερες υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και συμμετοχής που προσφέρονται μέσα από τη δημοτική πύλη του Ηρακλείου Κρήτης είναι: αιτήματα & παράπονα, πληρωμές οφειλών, δανειστική βιβλιοθήκη, ευρετήριο αποφάσεων συλλογικών οργάνων, newsletters καθώς και ομάδες συζητήσεων (forum).

Η περίπτωση του e-trikala

Η πόλη των Τρικάλων από το 2004 αξιοποιεί νέες τεχνολογίες. Αξίζει να αναφερθεί πως το 2004 ανακηρύχθηκε, από τον τότε Υπουργό Οικονομίας, «Πρώτη Ψηφιακή πόλη της Ελλάδας» (www.e-trikala.gr ). Έκτοτε, η πόλη των Τρικάλων δημιουργεί υποδομές και παρέχει υπηρεσίες, οι οποίες στοχεύουν στη δημιουργία και υλοποίηση εφαρμογών με βάση τις Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ).

1. e-dialogos

To e-dialogos είναι μια πρωτοποριακή σελίδα ανοιχτού διαλόγου που δίνει τη δυνατότητα στους δημότες, καθώς και σε όσους ζουν και εργάζονται στο Δήμο Τρικκαίων, να συμμετάσχουν στη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης πολιτικής και δράσεων της πόλης τους.

2. Τηλe-πρόνοια

Το έργο αυτό δημιούργησε ένα δίκτυο τηλεπρόνοιας, χρησιμοποιώντας υποδομές τηλεματικής, που λειτουργούν στο Δήμο Τρικκαίων, για την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ηλικιωμένους, ΑΜΕΑ, άτομα με χρόνιες παθήσεις κλπ).

3. Πρόγραμμα ΔΗΜΟΣΘeΝΗΣ

Ο ΔΗΜΟΣΘeΝΗΣ αποτελεί ένα σύστημα εξυπηρέτησης πολιτών για τη διαχείριση παραπόνων που αφορούν τον Δήμο Τρικκαίων. Το εξειδικευμένο προσωπικό δέχεται τα αιτήματα των πολιτών μέσω τηλεφωνικής κλήσης στο 800 1117 800 χωρίς χρέωση, μέσω e-mail στο dimosthenis@e-trikala.gr  ή απλά μέσω επίσκεψης στα γραφεία του ΔΗΜΟΣΘeΝΗ

4. Ολοκληρωμένο Σύστημα Ευφυών Μεταφορών

Ένα έργο, με άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα των πολιτών της πόλης των Τρικάλων, είναι το Σύστημα Ευφυών Μεταφορών. Πλέον, με τη βοήθεια επαγωγικών βρόγχων, γίνεται διαχείριση των κυκλοφοριακών δεδομένων της πόλης και παρακολουθείται ο στόλος και το δίκτυο των αστικών λεωφορείων με αποτέλεσμα την άμεση ενημέρωση των πολιτών για την κυκλοφοριακή κίνηση

5. Δωρεάν Ασύρματο Δίκτυο Τρικάλων

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Δήμου Τρικκαίων σε συνεργασία με την e-trikala Α.Ε. Η υλοποίηση ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2005 με στόχο να παρέχει ΔΩΡΕΑΝ πρόσβαση στο internet σε όλους τους πολίτες.

Η περίπτωση του δήμου Πυλαίας-Χορτιάτη

Ο Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη αποτελεί πρότυπο Δήμου για την εφαρμογή σε μεγάλη έκταση της ηλεκτρονικής εξυπηρέτησης αιτημάτων πολιτών, αλλά και Δήμο-μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης και επιχειρηματικής πρωτοβουλίας μέσω συνεργειών και δικτύων.

Έχουν αναπτυχθεί επίσης δύο πολύ ενδιαφέρουσες καινοτόμες εφαρμογές του ψηφιακού Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτη:

Η Υγεία στο Δήμο Πυλαίας- Χορτιάτη. ΚΕΠ Υγείας και e- Βοήθεια στο Σπίτι

Πλατφόρμα Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης

Ο Δήμος αξιοποιώντας το μοντέλο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, δημιούργησε την πλατφόρμα elearning.pilea-hortiatis.gr, η οποία βασισμένη σε ελεύθερο λογισμικό ανοικτού κώδικα δίνει τη δυνατότητα στους δημότες να βελτιώσουν, μέσω διαδραστικών ψηφιακών μαθημάτων τις δεξιότητές τους, στη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, χωρίς οικονομική επιβάρυνση.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΔΗΜΟΙ

Είναι γεγονός ότι κάτω από την ομπρέλα της έξυπνης πόλης εντάσσονται όλες οι καινοτόμες πρωτοβουλίες που θα ήθελε κάποιος δήμος να αναλάβει και να χρηματοδοτήσει με κοινοτικά κονδύλια. Η συγκρότηση όμως μίας τέτοιας πρότασης, με ολοκληρωμένα μάλιστα χαρακτηριστικά, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Για τα λόγο αυτό, οι δήμοι θα πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται. Όπως αναφέρθηκε, η πολιτική των έξυπνων πόλεων δεν αφορά μόνο σε μεγάλους δήμους. Ούτε είναι προνόμιο δήμων που φιλοξενούν διάσημα ερευνητικά κέντρα. Θα πρέπει όμως οι όποιες πρωτοβουλίες να μην είναι αποσπασματικές και να υπακούουν ένα γενικότερο σχεδιασμό.

Φυσικά, ο σχεδιασμός της έξυπνης πόλης είναι διαφορετικός ανάλογα με το μέγεθος, τις δυνατότητες αλλά και τη θέση του δήμου στο διεθνή και εσωτερικό καταμερισμό της εργασίας. Μπορεί τα στοιχεία της ελκυστικότητας και της καλύτερης ποιότητας ζωής να είναι κοινά, αλλά είναι πασιφανές ότι ένας μητροπολιτικός δήμος θα προσπαθήσει να αναδείξει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα του σχετικά με το διεθνή χωρικό ανταγωνισμό, τη στιγμή που ένας μικρότερος δήμος θα επικεντρωθεί περισσότερο στην καλύτερη εξυπηρέτηση του δημότη και την ανάδειξη των συγκριτικών του πλεονεκτημάτων.

Αναφέρθηκε παραπάνω ότι η στρατηγική για έξυπνες πόλεις θα πρέπει να έχει μία σχετική ευελιξία. Αυτό προκύπτει για δύο λόγους.

Όπως ήδη τονίστηκε, ανάλογες προσκλήσεις περιμένουμε από διάφορους φορείς Hοrizon, Τομεακά και Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ή ακόμα και κοινοτικές πρωτοβουλίες που δεν έχουν ακόμη ανακοινωθεί αλλά αναμένεται να έχουν έντονο το στοιχείο των έξυπνων πόλεων. Άρα ο σχεδιασμός θα πρέπει να είναι τέτοιος που να μπορεί σχετικά εύκολα να προσαρμοστεί στις προδιαγραφές της κάθε πρόσκλησης.

Επειδή οι έξυπνες πόλεις περιλαμβάνουν πολυτομεακές – ολοκληρωμένες προτάσεις, ο σχεδιασμός θα πρέπει να είναι σε τέτοιο βαθμό ευέλικτος, ώστε να μπορούν να «σπάσουν» και σε επιμέρους ειδικές προσκλήσεις, είτε των τομεακών προγραμμάτων είτε των ΠΕΠ.

Επειδή το κόστος σχεδιασμού και διατύπωσης μίας τέτοιας πρότασης είναι αρκετά μεγάλο, ακόμα και αν γίνει in house, με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας για το δήμο, πολύ απαραίτητες, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο.

Θα πρέπει να τονιστεί για μία ακόμη φορά. Το πρόγραμμα Horizon είναι πολύ ενδιαφέρον και με πολλά λεφτά. Αλλά είναι επίσης πολύ βαρύ και πολύ απαιτητικό. Παρόμοια με την πρόσκληση που έληξε τον Μάιο αναμένεται, με πολύ λίγες ίσως και καθόλου αλλαγές, να επαναληφθεί κάποια αντίστοιχη και τον επόμενο χρόνο. Εάν κάποιος δήμος επιθυμεί να θέσει υποψηφιότητα στη νέα πρόσκληση θα πρέπει από τώρα να προετοιμάζεται. Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει, κατά τη γνώμη μου, προς αυτή την κατεύθυνση είναι να αναζητήσεις διεθνείς συμμαχίες, οι οποίες θα περιλαμβάνουν δήμους, ερευνητικά κέντρα και καινοτόμες επιχειρήσεις.

Επιπλέον, για τη συγκρότηση μίας πρότασης έξυπνης πόλης, βασικές κινήσεις για κάθε δήμο είναι:

Να ορίσει έναν αιρετό και ένα στέλεχος του δήμου, ως υπεύθυνους για τη σύνταξη της πρότασης.

Να «σκανάρει» τα ερευνητικά κέντρα, τους μεμονωμένους ερευνητές ή τις καινοτόμες επιχειρήσεις που υπάρχουν στην «επικράτεια» του και να τους καλέσει σε μία διαβούλευση.

Η διαβούλευση αυτή θα είναι σύντομη. Σκοπό θα έχει να εξηγήσει, ο δήμος, τους στόχους του σχετικά με τη στρατηγική της έξυπνης πόλης και να διαγνώσει διαθεσιμότητες.

Να αναζητηθούν ανάλογες συμμαχίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το κριτήριο για την ένταξη ενός φορέα σε τέτοιου είδους συμμαχίες είναι η εμπειρία του και η επιτυχημένη εφαρμογή ανάλογων πολιτικών.

Να αναζητηθούν φορείς, από την τοπική κοινωνία ή οικονομία, από τους οποίους θα μπορούσαν να μοχλευθούν χρηματοδοτικοί πόροι.

Να ανατεθεί ο σχεδιασμός είτε in house, είτε σε εξωτερικούς συνεργάτες με στόχο στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2015 να συζητηθεί στο ΔΣ: το σχήμα, οι προτεραιότητες και το πρόπλασμα του σχεδιασμού. Σε περίπτωση που δοθεί σε εξωτερικούς συνεργάτες θα πρέπει οπωσδήποτε το επιφορτισμένο από το ΔΣ, στέλεχος να παρακολουθεί και να συμμετέχει σε όλες τις διαδικασίες συγκρότησης της πρότασης. Το σημαντικό, σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι ο έλεγχος, αλλά η τεχνογνωσία, η μεταφορά της και η παραμονή της στο στελεχικό δυναμικό του δήμου.

Όλα τα παραπάνω κατατείνουν σε ένα συμπέρασμα. Πόσο σωστή είναι η πρόταση της ΚΕΔΕ για επιχορήγηση των δήμων, από την τεχνική βοήθεια του ΕΣΠΑ, ώστε να χρηματοδοτήσουν την ωρίμανση των έργων που επιθυμούν να εντάξουν στη νέα προγραμματική περίοδο.

*Ράλλης Γκέκας

Δρ. Οικονομικών ΤΑ

rgkekas@skepsis.net.gr